Η προσαρμοστικότητα

Τα τελευταία χρόνια πολλοί είναι οι άνθρωποι, και ιδιαίτερα οι επιστήμονες που καθορίζουν την αφυΐα ως την ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται… για να επιβιώσει. Κι εγώ, εκτιμώντας την προσαρμοστικότητα, δεν έχω σκοπό να διαφωνήσω.

Κάθε φορά που μετακομίζουμε, που αλλάζουμε δουλειά, που χωρίζουμε, που αλλάζουμε τέλος πάντων με κάποιο τρόπο το γνώριμο μέχρι πρότινος περιβάλλον μας, καλούμαστε να προσαρμοστούμε.

Είναι περίεργη η διαδικασία της προσαρμογής και ενδιαφέρουσα συνάμα. Πάντα πίστευα ότι η διαδικασία αυτή είναι η πιο extreme περιπέτεια, η πιο μεγάλη πρόκληση. Τα extreme sports είναι τίποτα μπροστά σε αυτό. Ίσως και να είναι βλακείες για ανθρώπους στενόμυαλους, που μη έχοντας κάτι πιο ενδιαφέρον να αποπειραθούν στη ζωή τους αναζητούν την αδρεναλίνη της στιγμής.

Η προσαρμογή όμως είναι παιχνίδι για επιδέξιους παίχτες. Είναι η αναζήτηση της χρυσής τομής που θα μας αφήσει ικανοποιημένους σε ένα περιβάλλον νέο, με νέα δεδομένα. Είναι ακόμα η αναζήτηση του ίδιου μας του εαυτού, η εξερεύνηση του…

Είναι η εξισορρόπηση των αλληλεπιδράσεων του περιβάλλοντος και του εαυτού μας. Είναι η διαχείριση των σχέσεων μας – αυτών που ήδη υφίστανται, εξελίσσονται ή δημιουργούνται μεταξύ του ατόμου μας και των λοιπών ανθρώπων που μας περιτριγυρίζουν (είτε είναι κοντά, είτε είναι μακριά), την εκάστοτε χρονική στιγμή. Για να προσαρμοστούμε πρέπει να κατανοήσουμε όλα αυτά, να τα γνωρίσουμε… και αυτό απαιτεί εξερεύνηση αλλά και υπομονή.

Για να κάνουμε όμως όλα αυτά χρειάζεται προσπάθεια νοητική και πειραματισμός πρακτικός. Χρειάζεται επίσης να στραφούμε μέσα μας, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τις αντιδράσεις μας και τις σκέψεις που τις υποκινούν – όχι μόνο αυτές, αλλά και τα συναισθήματα μας. Έχω την αίσθηση πως αν δεν το κάνουμε αυτό, το περιβάλλον θα μας αφομοιώσει μεν, θα μας στερήσει όμως τη δυνατότητα της επιρροής μας σε αυτό δε.

Αν δεν έχουμε επίγνωση του τρόπου που λειτουργούμε ως οργανισμοί, τόσο βιολογικοί, όσο και κοινωνικό – ψυχολογικοί, η κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μας με το περιβάλλον δυσκολεύει κατά πολύ. Και αυτό οδηγεί σε συμπεριφορές ανεξέλεγκτες από το άτομο μας και ελεγχόμενες περισσότερο από το περιβάλλον μας.

Αντιδρούμε σε ένα εξωτερικό ερέθισμα αγνοώντας το λόγο που μας οδήγησε στη συγκεκριμένη αντίδραση. Δεν έχουμε επαφή με τον τρόπο σκέψης μας. Έτσι οι αντιδράσεις μας, μας φαίνονται αυθαίρετες και χαοτικές.

Όταν όμως έρθουμε σε επαφή με τον τρόπο που σκεφτόμαστε τότε όλα – ή αν όχι όλα, τα περισσότερα – αποκτούν συγκεκριμένη μορφή και λογική σειρά. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να παρέμβουμε πρώτα στον εαυτό μας και μετά στο περιβάλλον μας, επηρεάζοντας την εξέλιξη των γεγονότων – χωρίς βέβαια να διατείνομαι τον απόλυτο έλεγχο τους.

Θέλει πολλή δουλειά λοιπόν η προσαρμογή και είναι κατά τη γνώμη μου σχολείο μεγάλο. Είναι στην πραγματικότητα πάλη καθημερινή, την οποία τείνουμε μάλλον να υποτιμούμε και να παραγνωρίζουμε. Γιατί είναι ταυτόχρονα περιπέτεια μεγάλης διάρκειας και ιδιαίτερα κουραστική, που αν όμως πάει καλά προσφέρει ικανοποίηση και θετική ενίσχυση σε βάθος χρόνου.

Αν της δώσουμε λίγο προσοχή θα διαπιστώσουμε ότι είναι ικανή να προσθέτει λιθαράκια ή λιθάρια μεγάλα, ανάλογα πάντα με την περίπτωση, σε αυτή την απόπειρα που όλοι οι άνθρωποι κάνουμε λίγο ή πολύ κατά τη διάρκεια της ζωής μας… αυτήν που ονόμασε ο Θαλής ο Μιλήσιος – του παππού μου ο πιο αγαπημένος φιλόσοφος – «Γνώθι σ’ εαυτόν»!