Oύτε εγώ, oύτε εσύ…

Mη γελιόμαστε… δεν είμαστε οι άνθρωποι, είδος ξεχωριστό από τα υπόλοιπα. Είμαστε και εμείς οργανισμοί που πρέπει να επιβιώσουν.

Όσο και να θέλουμε να πιστεύουμε στην ανωτερότητα μας, στην δυνατότητα μας να «αγαπάμε» και να προσφέρουμε στο συνάνθρωπο μας ή έστω στο πρόσωπο του άμεσου ενδιαφέροντος μας… στις κοινωνικές επιστήμες χρησιμοποιείται ένας όρος που ονομάζεται «αμοιβαίος αλτρουισμός»… όλοι οι οργανισμοί βοηθούν τα άλλα μέλη του είδους τους, αποσκοπώντας φαινομενικά στο κοινό καλό. Στην πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο εξυπηρετείται καλύτερα και εξασφαλίζεται η επιβίωση του είδους – το κοινό καλό δεν είναι παρά μια έννοια ρευστή ή οποία καθορίζεται από την εκάστοτε ομάδα και το χρόνο επιβίωσης της.

Όταν δούμε ένα πεινασμένο παιδάκι, ένα συναίσθημα παράγεται στο κατόπι. Ένα συναίσθημα μαζί με μια σκέψη: να το βοηθήσουμε. Το βοηθάμε… ίσως το σώζουμε και από το θάνατο. Όχι δεν κάναμε μια «καλή» πράξη. Δεν είμαστε καλοί άνθρωποι όπως θέλουμε να πιστεύουμε – τι είναι άλλωστε το καλό και το κακό; Εξασφαλίσαμε απλά τη δυνατότητα σε ένα άλλο οργανισμό του είδους μας να έχει μια ευκαιρία να μεγαλώσει και να αναπαραχθεί, και πιθανότατα να δώσει ακόμα πιο γερούς και δυνατούς απογόνους.

Και είμαστε «προγραμματισμένοι» να νιώθουμε όλα τα συνοδά της πράξης μας συναισθήματα, όπως ικανοποίηση, εφορία και δε ξέρω και τι άλλο… γιατί με αυτό τον τρόπο θα επαναλάβουμε την πράξη στο μέλλον (είναι αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν θετική ενίσχυση) .

Και αντίστροφα, το ίδιο ισχύει και για μια μάνα στη Μογγολία, που καθώς έρχεται ο χειμώνας και πρέπει ως νομάδες να μετακομίσουν κάπου στην έρημο αναγκάζεται να εγκαταλείψει ένα από τα δύο παιδιά της, το πιο αδύναμο. Δε μπορεί να το θρέψει και αν το πάρει μαζί θα κινδυνεύει όλη η οικογένεια να αφανιστεί. Δεν είναι ούτε κακία αλλά ούτε προβαίνει σε μια πράξη υπέρτατης αυτοθυσίας. Όσο δύσκολο και να είναι γι αυτήν – παρόλο που μπορεί να προβεί στην πράξη αυτή ευκολότερα από οποιαδήποτε δυτική γυναίκα, γιατί καθώς μεγάλωνε αυτό διδάχθηκε – δεν είναι κάτι ξένο και δεν αποτελεί παρά μια καθαρή απόπειρα επιβίωσης.

Και είναι μάλλον και οι κοινωνίες μας φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο για να βοηθούν το είδος μας να επιβιώσει… και οι αλλαγές που παρατηρούνται σε αυτές συμβαίνουν συνήθως σε χρονικές στιγμές όπου παρατηρούνται αντίστοιχες αλλαγές στις δυνατότητες επιβίωσης, όπως για παράδειγμα η βιομηχανική επανάσταση ή η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας που παρατηρείται τον τελευταίο αιώνα…

Και θα ήμασταν μάλλον ανόητοι αν πιστεύαμε ότι τις κατακτήσεις μας ως ανθρωπότητα, το αίσθημα δικαίου, τα δικαιώματα που διεκδικήσαμε και κερδίσαμε, τις ιδεολογίες, τις ελευθερίες κοκ, τις φέραμε εις πέρας γιατί «πολεμήσαμε». Όχι! Τα δεδομένα της επιβίωσης μας και συνεπώς οι ανάγκες μας έχουν αλλάξει, και έτσι άλλαξαν και οι δομές των κοινωνιών, των θρησκειών, των εξουσιών και των πολιτικών συστημάτων.

Δεν μπορεί πια η βασίλισσα της Αγγλίας να κατέχει το ένα τρίτο του κόσμου όπως στις αρχές του αιώνα, γιατί ο πλούτος δεν βρίσκεται πια στις εκτάσεις και στο μονοπώλιο του εμπορίου ορισμένων προϊόντων – τα τώρα ίσως τώρα να παράγονται σε αφθονία. Βρίσκεται στο παγκόσμιο εμπόριο, στις πετρελαιοπηγές στη μέση του ωκεανού, στο διαδίκτυο, στη χρηματιστηριακή δύναμη των πολυεθνικών. Συνεπώς η εξουσία μετατίθεται κάπου αλλού και οι δομές αλλάζουν - παρόλο που το συγκεκριμένο αποτελεί πολύ χοντρό παράδειγμα. Τόσο απλά.

Και μαζί με αυτό και όλα τα υπόλοιπα… και εμείς οι ανόητοι που ασπαζόμαστε αρχές, ιδεολογίες και θρησκείες πιστεύουμε ότι θα κάνουμε τη διαφορά… πολεμούμε και σκοτωνόμαστε…

Λυπάμαι που θα το πω, αλλά τα γονίδια μας – που στην πραγματικότητα αποτελούν και το μόνο κομμάτι της υπόστασης μας που έχει τη δυνατότητα να επιβιώσει μετά το θάνατο μας, και ούτως ή άλλως αυτό κάνει για δισεκατομμύρια χρόνια – ξέρουν πολύ καλύτερα από μας τι πρέπει να κάνουν. Και θα επιβιώσουμε ως είδος. Αυτό έχει σημασία… ούτε εγώ, ούτε εσύ…

Είμαστε μονάδες, που όμως δρούμε συλλογικά σε ένα εχθρικό φυσικό περιβάλλον… γιατί όσο και να 'χει εξελιχθεί ο άνθρωπος αν τον αφήσεις ένα βράδυ γυμνό μες τα χιόνια θα πεθάνει με τον ίδιο τρόπο που θα πέθαινε εκατομμύρια χρόνια πριν.

Και ως μονάδες πρέπει να ισορροπήσουμε μέσα στην ομάδα… για να μπορέσουμε να βιώσουμε το σύντομο πέρασμα μας από αυτό το φωτεινό σημείο που σύμφωνα με τον Καζαντζάκη το λέμε ζωή!